تعریف آلزایمر

بیماری آلزایمر ( به انگلیسی Alzheimer) یک اختلال عصبی پیشرونده مزمن است که به آرامی حافظه و مهارت های تفکر و در نهایت توانایی انجام ساده ترین کارها را از بین می برد.

در اکثر افراد مبتلا نوع دیررس این بیماری، علائم در اواسط دهه ۶۰ زندگی ظاهر می شود. در نوع زودرس بیماری علائم بین ۳۰ تا اواسط ۶۰ سالگی رخ می دهد و بسیار نادر است.

این بیماری شایع ترین علت زوال عقل بوده که باعث از دست دادن حافظه و سایر توانایی های شناختی به اندازه ای جدی که در زندگی روزمره تداخل ایجاد کرده و پنجمین علت مرگ و میر در میان افراد بالای ۶۵ سال است.

بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان تا سال ۲۰۲۰ دچار زوال عقل شدند. این تعداد تقریباً هر ۲۰ سال دو برابر می شود و در سال ۲۰۳۰ به ۷۸ میلیون و در سال ۲۰۵۰ به ۱۳۹ میلیون نفر می رسد.

در حال حاضر ۶۰ درصد از افراد مبتلا به زوال عقل در کشورهای کم درآمد و متوسط زندگی می کنند، اما تا سال ۲۰۵۰ این میزان به ۷۱ درصد خواهد رسید. سریع‌ترین رشد جمعیت سالمندان در چین، هند و همسایگان جنوب آسیا و غرب اقیانوس آرام رخ می‌دهد.

  • اختلال عصبی پیشرونده مزمن

  • از بین بردن حافظه و مهارت های تفکر و در نهایت توانایی انجام ساده ترین کارها

  • شایع ترین علت زوال عقل

آلزایمر و مغز

تغییرات میکروسکوپی در مغز خیلی قبل از اولین علائم از دست دادن حافظه شروع می شود.

مغز دارای ۱۰۰ میلیارد سلول عصبی (نورون) است. هر سلول عصبی با بسیاری دیگر ارتباط برقرار می کند تا شبکه های ارتباطی را تشکیل دهد. گروه هایی از سلول های عصبی وظایف خاصی دارند. به عنوان مثال، برخی درگیر تفکر، یادگیری و به خاطر سپردن هستند. سایر سلول ها نیز به ما کمک می کنند که ببینیم، بشنویم و بو کنیم.

این سلول ها (سلول های مغز) برای انجام کار خود مانند کارخانه های کوچک عمل می کنند. آنها منابع دریافت می کنند، انرژی تولید می کنند، تجهیزات می سازند و از شر مواد زاید خلاص می شوند. سلول ها همچنین اطلاعات را پردازش و ذخیره می کنند و با سلول های دیگر ارتباط برقرار می کنند. برای فعال نگه داشتن همه چیز به هماهنگی و همچنین مقادیر زیادی سوخت و اکسیژن نیاز دارد.

دانشمندان بر این باورند که بیماری آلزایمر از عملکرد خوب بخش هایی از کارخانه سلول جلوگیری می کند. آنها مطمئن نیستند که مشکل از کجا شروع می شود. اما درست مانند یک کارخانه واقعی، پشتیبان گیری و خرابی در یک سیستم باعث ایجاد مشکلات در مناطق دیگر می شود. با گسترش آسیب، سلول ها توانایی خود را برای انجام وظایف خود از دست می دهند و در نهایت می میرند و باعث ایجاد تغییرات غیرقابل برگشت در مغز می شوند.

در بیماری آلزایمر، زمانی که نورون‌ها در سراسر مغز آسیب می‌بینند و می‌میرند، اتصالات بین شبکه‌های عصبی ممکن است از بین برود و بسیاری از مناطق مغز شروع به کوچک شدن کنند. در مراحل پایانی آلزایمر، این فرآیند - که آتروفی مغز نامیده می شود - گسترده بوده و باعث کاهش قابل توجه حجم مغز می شود.

مراحل آلزایمر

نرمال
خفیف
آلزایمر
در ابتدا، بیماری آلزایمر به طور معمول نورون ها و اتصالات آنها را در بخش هایی از مغز که درگیر حافظه هستند، از جمله قشر انتورینال و هیپوکامپ را از بین می برد. بعداً مناطقی در قشر مغز که مسئول زبان، استدلال و رفتار اجتماعی هستند را تحت تأثیر قرار می دهد. در نهایت، بسیاری از نواحی دیگر مغز آسیب می بینند. با گذشت زمان، فرد مبتلا به آلزایمر به تدریج توانایی زندگی و عملکرد مستقل خود را از دست می دهد. در نهایت این بیماری، باعث مرگ فرد می شود.

تشخیص آلزایمر

تشخیص قطعی این بیماری از طریق کالبد شکافی بیمار پس از مرگ وی و یا نمونه برداری از مغز بیمار انجام می شود که به دلیل تهاجمی بودن آن به ندرت استفاده می گردد. اگرچه پزشکان تقریباً همیشه می‌توانند تشخیص دهند که فرد مبتلا به زوال عقل است یا خیر، اما ممکن است تشخیص علت دقیق آن دشوار باشد. درست است که بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است، اما دلایل دیگری نیز وجود دارد.

  • تشخیص قطعی از طریق کالبد شکافی
  • نمونه برداری از مغز

از آنجا که در حال حاضر آزمون واحدی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد و شناسایی این بیماری طی یک فرایند پیچیده و با انجام تست ها و معاینات متعدد انجام می پذیرد، لذا پزشکان اغلب با کمک متخصصانی مانند متخصصان مغز و اعصاب، روان‌شناسان اعصاب، متخصصان و روان‌پزشکان سالمندان از روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای کمک به تشخیص استفاده می‌کنند.

علائم آلزایمر

با گذشت زمان، نواحی مختلف مغز کوچک می شوند. اولین نواحی که معمولاً تحت تأثیر قرار می گیرند مسئول خاطرات هستند. در اشکال غیر معمول تر بیماری آلزایمر، نواحی مختلف مغز تحت تأثیر قرار می گیرند. اولین علائم ممکن است مشکلات بینایی یا زبان به جای حافظه باشد.

در کل آلزایمر با سه گروه اصلی از علائم مشخص می شود:

  • گروه اول (اختلال شناختی )،
  • شامل از دست دادن حافظه، مشکلات زبانی و اختلال در عملکرد اجرایی (یعنی از دست دادن مهارت های برنامه ریزی سطح بالاتر و هماهنگی فکری ) است.

  • گروه دوم شامل علائم روانپزشکی و اختلالات رفتاری است
  • به عنوان مثال، افسردگی ، توهم ، هذیان ، بی قراری – که در مجموع علائم غیر شناختی نامیده می شود.

  • گروه سوم شامل مشکلاتی در انجام فعالیت‌های زندگی روزمره است.

علامت توضیحات
فراموش کردن

افرادی که به آلزایمر مبتلا شدند، ممکن است در به یاد آوردن روز، ماه و فصلی که در آن قرار دارند دچار مشکل شوند. این افراد حتی ممکن است نتوانند بین شب و روز تمایز قایل شوند. همچنین در به یادآوردن اسامی مسیرهای آشنا نیز مشکل دارند.

صحبت کردن و نوشتن درگذر زمان توان صحبت کردن و نوشتن در آنها کمتر شده و برای استفاده از کلمات مناسبی که حالت و یا فکرشان را بیان کند دچار مشکل شوند.
انجام کارهای روزانه افراد مبتلا به آلزایمر در انجام کارهای روزانه مانند، خوردن، لباس پوشیدن و یا شانه زدن موها دچار مشکل می شوند

عوامل خطر آلزایمر

آلزایمر به عنوان یک بیماری چند عاملی همراه با با چندین عامل خطر (ریسک فاکتور) در نظر گرفته شده است از جمله:

  • افزایش سن
  • عوامل ژنتیکی
  • آسیب های سر
  • بیماری های عروقی
  • عفونت ها
  • عوامل محیطی (فلزات سنگین، فلزات کمیاب و غیره).

علت آلزایمر

تصور می‌شود که بیماری آلزایمر ناشی از تجمع غیرطبیعی دو پروتئین‌ در داخل و اطراف سلول‌های مغز است:

  • آمیلوئید،
  • یکی از پروتئین های درگیر، آمیلوئید نام دارد که رسوبات آن پلاک هایی را در اطراف سلول های مغز تشکیل می دهد.

  • تاو
  • پروتئین دیگر تاو نام دارد که رسوبات آن در درون سلول های مغز به هم پیچیده می شود.

اگرچه دقیقاً مشخص نیست که چه چیزی باعث شروع این فرآیند می شود، اما می توان گفت که سال ها قبل از ظاهر شدن علائم، شروع می شود.

تست های آزمایشگاهی آلزایمر

در حال حاضر تست (آزمایش) واحدی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد و شناسایی این بیماری طی یک فرایند پیچیده و با انجام تست ها و معاینات متعدد انجام می پذیرد;

لذا پزشکان اغلب با کمک متخصصانی مانند متخصصان مغز و اعصاب، روان‌شناسان اعصاب، متخصصان و روان‌پزشکان سالمندان از روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای کمک به تشخیص استفاده می‌کنند.

نوع آزمایش توضیحات
ارزیابی های شناختی

تست های روان شناختی-عصبی گوناگون از جمله MMSE از اقدامات مهمی است که در طول فرایند تشخیص به منظور بررسی عملکرد شناختی فرد صورت می پذیرد.

برای سنجش توانایی های تفکر مانند حافظه، زبان، استدلال و ادراک استفاده می شود. این نوع ارزیابی به ایجاد تصویری از توانایی‌های افراد در طیف وسیعی از مهارت‌ها کمک می‌کند و به محققان اجازه می‌دهد تا نحوه تغییر آنها در طول زمان را نظارت کنند.

MRI می تواند اندازه و مقدار سلول های هیپوکامپ (Hippocampus) را اندازه گیری کند.
PET برای اندازه گیری غلظت مولکول های خاص در مغز استفاده می شود.

  • Amyloid -PET:

تجمع غیرطبیعی پروتئین آمیلوئید را در مغز اندازه گیری می کند که یکی از علائم اصلی بیماری آلزایمر است. در مغز آلزایمر، سطوح غیرطبیعی این پروتئین طبیعی به هم می پیوندند و پلاک هایی را تشکیل می دهند که بین نورون ها جمع شده و عملکرد سلول را مختل می کنند.

در میان افراد مسن‌ که آسیب شناختی ندارند، دانستن وضعیت آمیلوئیدی ممکن است فقط به شکل جزئی دربارۀ خطر ابتلا به زوال عقلی در طول زندگی آگاهی دهد. برای مثال، در یک زن ۶۰ تا ۶۵ سالۀ بدون آسیب شناختی که آمیلوئید وی مثبت است، خطر ایجاد زوال عقلی AD به میزان ۳۰% وجود دارد، در حالی که این خطر در یک زن ۸۵ سالۀ آمیلوئید-مثبت، کمتر بوده و حدود ۱۴% می‌باشد.

  • FDG-PET:

غلظت گلوکز در مغز را اندازه گیری می کند و نحوه استفاده مغز از انرژی را نشان می دهد. متابولیسم گلوکز بر روی FDG-PET مغز می تواند به تمایز بیماری آلزایمر از سایر علل زوال عقل مانند زوال عقل فرونتومپورال و زوال عقل لووی کمک کند.

ژنتیک برررسی ژن APOE (گونه e4)